مدیریت مالی عبارتی است که معمولاً توسط مدیران کسب و کار استفاده می‌شود. مدیریت مالی در واقع بر شیوه‌های مدیریت یک کسب‌وکار استوار است. این روش‌ها شامل اخذ سیاست‌هایی است که باعث می‌شود ضمن پیشرفت مالی یک سازمان، افراد و شرکت‌های ذی‌نفع هم از سود خوبی بهره‌مند شوند.
“وارن بافت”یکی از سرمایه‌داران بزرگ آمریکا در یکی از سخنرانی‌های خود می‌گوید: هرگز فکر نکنید که کارکردن می‌تواند شما را سرمایه‌دار کند بلکه این مدیریت مالی است که می‌تواند شما را به ثروت برساند. شاید برای‌تان سوال شده باشد که مدیریت مالی یعنی چه؟
اگر بخواهیم یک تعریف ساده از آن ارائه بدهیم باید بگوییم به روش‌ها و تکنیک‌هایی که سبب می‌شود بین درآمد و مخارج یک فرد، خانواده یا یک شرکت تعادل ایجاد شود مدیریت مالی می‌گویند.
در کشور ما به دلیل وضعیت اقتصادی نامناسب توانایی مدیریت مالی اهمیت بیش‌تری از میزان درآمد پیدا کرده است همین امر سبب شده تا افراد زیادی از موسسات مختلف و کتاب مدیریت مالی برای مدیریت درآمد شرکت و یا زندگی شخصی‌شان استفاده کنند.
البته راه کارهای مدیریت مالی در زندگی شخصی افراد هم می‌تواند تاثیر داشته باشد. با توجه به شرایط بحرانی اقتصاد کشورمان، در حال حاضر بحث مدیریت مالی هر فرد نیز به اندازه مدیریت مالی شرکت‌های بزرگ اهمیت پیدا کرده است.
در همین راستا سعی کرده‌ایم تا در این مطلب در کنار تعریف مدیریت مالی، معرفی صفر تا صد انواع روش‌ها مدیریت مالی کارآمد در ایران، معرفی رشته دانشگاهی مدیریت مالی، به روش‌های مدیریت مالی در زندگی شخصی افراد هم بپردازیم. لطفاً با ما همراه باشید.
مدیریت مالی چیست؟
در منابع مختلف تعاریف متفاوتی برای مدیریت مالی ارائه شده است اما اگر بخواهیم کامل‌ترین و جامع‌ترین تعریف را برای این موضوع ارائه بدهیم باید بگوییم : به مدیریت کارآمد منابع مالی یک شرکت یا سازمان در جهت رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده، «مدیریت مالی» گفته می‌شود.
با توجه به اینکه اولین و مهم‌ترین هدف هر سازمان، افزایش سرمایه و سود است، علم مدیریت مالی برای نیل به چنین هدفی تعیین شده است. در واقع در سطح جهان هر شرکتی که به صورت اصولی اداره شود، مدیریت مالی قوی را سرلوحه کار خود قرار داده است.
سه اصل در مدیریت مالی وجود دارد که عبارتند از: به‌دست آوردن درآمد، پس‌انداز کردن درآمد و سرمایه‌گذاری درآمد. برای توضیح این سه اصل باید بگوییم هر فرد یا سازمانی باید باید دارای یک منبع درآمد باشد و علاوه‌بر خرج کردن این درآمد بتواند آن را پس‌انداز بکند و با آن در زمینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کند.
بسیاری از شرکت‌های بزرگ برای موفقیت در کسب‌وکار خود افرادی را به‌عنوان مدیر مالی استخدام می‌کنند که در رشته مدیریت مالی تحصیل کرده‌اند و در این زمینه تجربه کافی دارند. درواقع موفقیت یک کسب‌وکار ارتباط بسیار نزدیکی با بخش مالی آن دارد پس اگر شماهم صاحب یک کسب‌وکار هستید بهتر است به بخش مالی شرکت‌تان توجه خاصی داشته باشید و آن را به یک مدیر مالی خوب بسپارید.
بخواهیم تعریف کلی‌تری از مدیریت مالی ارائه کنیم، می‌توانیم بگوییم: «مدیریت مالی یعنی مدیریت منابع و مصارف یک سازمان در کنار هم به شکلی مؤثر و کارآمد برای افزایش ارزش، ثروت و سود سهامداران آن سازمان.» از جمله مواردی که در مدیریت مالی مورد بحث و برنامه‌ریزی قرار می‌گیرد می‌توان به عناوین زیر اشاره کرد:
- بودجه‌بندی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت شرکت یا سازمان
- تخصیص منابع
- تأمین مالی و افزایش سرمایه
- توزیع سود سهامداران
- برنامه‌ریزی‌های مالی
- افزایش سرمایه و سهامداران (در صورت نیاز)
- و ……
مدیر مالی به چه کسی گفته می‌شود؟
با اطمینان می‌توان گفت که: «مدیر مالی مهم‌ترین نقش موجود در یک سازمان یا راه اندازی کسب و کاربا سرمایه کم است.» بنابراین اگر مدیریت مالی یک شرکت به فرد مدبر، حرفه‌ای و کاردانی واگذار نشود، مهم‌ترین بخش سازمان با مشکل مواجه شده و تمام عملکرد آن سازمان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. بر این اساس به نظر می‌رسد مدیر مالی بودن یکی از سخت‌ترین و پرمسئولیت‌ترین شغل‌های دنیا است.
هرچقدر یک سازمان بزرگتر باشد، مدیریت مالی آن نیز دشوارتر خواهد بود. یک مدیر مالی تنها زمانی می‌تواند تمام منابع موجود در یک شرکت را به درستی مدیریت کند که از آخرین دستاوردهای علم مدیریت جهانی باخبر بوده و بر اصول پایه‌ای آن‌ها مسلط باشد. از جمله وظایف یک مدیر مالی می‌توان به موراد زیر اشاره کرد:
- جمع کردن و مدیریت نقدینگی
در یک شرکت برنامه‌ریزی، هدف‌گذاری و عمل به این اهداف همگی در گرو میزان بودجه یک شرکت است و کسی که وظیفه مدیریت این بودجه را دارد مدیر مالی شرکت است. درواقع مدیر مالی شرکت باید برروی تک تک بخش‌های شرکت و بودجه مورد نیاز آن اشراف کامل داشته باشد و بهترین برنامه را برای اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت شرکت تدوین کند.
روش‌های گوناگونی برای کنترل بودجه یک شرکت وجود دارد اما بهترین روشی که تا امروز ارائه شده است جمع کردن نقدینگی و بودجه است که در ادامه درباره ان توضیح خواهیم داد.
روش جمع کردن نقدینگی به این صورت است که مدیر مالی شرکت باید برنامه‌ای را تدوین کند که در آن بتواند با صرف کمترین بودجه بیشترین بازده و سود را به‌دست بیاورد حال می‌تواند این کار را با ایجاد یک تعادل مناسب بین پرداخت حقوق کارکنان شرکت یا دخالت دادن سرمایه‌گذاری‌های شرکت انجام بدهد. مدیریت نقدینگی مهم ترین وظیفه یک مدیر مالی است.
پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان، پرداختی بستانکاران، تسویه بدهی‌ها، خرید مواد اولیه و …. از جمله کارهایی است که در جریان مدیریت نقدینگی یک مدیر مالی باید انجام شوند.
- کنترل مالی
یکی از مهترین وظایفی که یک مدیر مالی به عهده دارد این است که هنگام اختصاص دادن بودجه شرکت به جای کم‌کردن بودجه اختصاص یافته به بخش‌هایی که به خوبی رشد کرده‌اند، بودجه به‌دست آمده از سرمایه‌گذاری‌های شرکت را برای اهداف بلند مدت محاسبه کند و تخصیص بودجه را بر اساس آن‌ها انجام بدهد.
درواقع در این روش مدیر مالی از یک شیوه غیرمستقسم برای تخصیص بودجه شرک استفاده کرده است. همچنین بررسی و کنترل سرمایه شرکت به‌صورت دوره‌ای یا فصلی یکی دیگر از وظایف مهم مدیران مالی است که موجب می‌شود شرکت در جهت برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته به پیش رود. اگر کنترل مالی صورت نگیرد، هزینه‌های شرکت هم در جهت درستی صرف نمی‌شود.
- برآورد سرمایه‌های موردنیاز در شرکت
تعیین سرمایه موردنیاز برای یک شرکت براساس هزینه‌های فعلی آن شرکت و سود آن، خرید دارای‌های ثابت و متغیر، سرمایه در گردش و برنامه‌های توسعه توسط مدیر مالی آن تعیین می‌شوند.
- تهیه بودجه و تخصیص آن
شرط اصلی برای این که یک مدیر مالی بتواند بودجه شرکت را به درستی بین تمام بخش‌های شرکت تقسیم کند این است که اشراف کامل برروی بودجه کلی و نیاز هر بخش از شرکت داشته باشد.
نکته مهمی که در این بخش وجود دارد این است که مدیر مالی یک شرکت باید در تمام مراحل کاری‌اش به مصرف بهینه بودجه توجه خاصی داشته باشد یعنی باید ببیند چگونه می‌تواند با پرداخت کمترین هزینه بیشترین سود را به‌دست بیاورد. می توان یکی از دلایل شکست استارت آپ ها را عدم شناسایی درست نیاز بخش ها به منابع مالی دانست.
- تعیین ساختار سرمایه گذاری‌های یک شرکت
تعیین بلندمدت یا کوتاه مدت بودن سرمایه‌گذاری‌ها، زمینه‌های سرمایه‌گذاری و تعیین مقدار تجاری‌سازی سرمایه‌ها نیز از دیگر وظایف یک مدیر مالی است.
- درک بازار سرمایه
یک شرکت برای این که در بازار سرمایه بتواند درآمد خوبی داشته باشد نباید فقط به فروش محصولات و خدمات خود متکی باشد و باید از راه‌های مختلفی برای کسب درآمد استفاده کند. یکی از کارهایی که بخش مدیریت مالی برای کسب درآمد شرکت می‌تواند انجام دهد این است که سهام شرکت را در بازار بفروشد و یا سهام شرکت‌های مختلف را خریداری کند.
مدیر مالی یک شرکت نقش بسیار مهمی در افزایش درآمد آن سازمان دارد اما باید به این نکته توجه کرد که سرمایه‌گذاری در بازار نیازمند دانش و تجربه بسیار است و اگر مدیر مالی آن سازمان تجربه کافی در حوزه سرمایه گذاری نداشته باشد قبل از هر اقدامی برای این کار بهتر است با افرادی که دانش و تجربه کافی در این زمینه دارند مشورت کند.
- ارائه یک برنامه مناسب برای سوددهی
رشد اقتصادی یک مجموعه به سودی که به‌دست می‌آورد بستگی دارد و تدوین یک استراتژی مناسب برای این سودآوری وظیفه مدیر مالی آن مجموعه است.جهت آشنایی با انواع استرتژی می توانید به مقاله اجرای استراتژیک مراجعه کنید.
سودآوری یک شرکت به چندین عامل بستگی که عبارتند از: وضعیت اقتصادی، نوع قیمت‌گذاری، میزان عرضه و تقاضا و رقابتی که در صنعت وجود دارد. یک مدیر مالی توانا باید از تمام این عوامل آگاهی داشته باشد و تاثیر آن‌ها را برروی میزان سودآوری بررسی کند.
حال که با وظایف یک مدیر مالی آشنا شدید بهتر است با ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری یک مدیر مالی نیز آشنا شوید تا بدانید امور مدیریت مالی کسب‌وکارتان را به چه کسی بسپارید.
اولین نکته‌ای که در انتخاب یک مدیر مالی باید مورد توجه قرار بدهید این است که رشته تحصیلی و سابقه کار آن فرد را بررسی کنید. بعضی از شرکت‌ها برای پرداخت حقوق کم‌تر افرادی را به‌عنوان مدیر مالی استخدام می‌کنند که از دانشگاه معتبری فارق‌التحصیل نشده اند یا سابقه کار ندارند اما این کار اصولی نیست زیرا همان‌طور که گفتیم بخش مدیریت مالی یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های شرکت است.
نکته دیگری که در استخدام مدیر مالی بهتر است مورد توجه قرار دهید این است که مدیر مالی باید علاوه‌بر رشته تحصیلی خود در زمینه‌های سرمایه‌گذاری و اقتصاد اطلاعات کافی داشته باشد.
توزیع سود مازاد
سود مازاد شرکت‌ها ممکن است وارد سرمایه‌های گردشی شرکت شوند، در بخش‌های دیگر سرمایه‌گذاری شوند یا به‌صورت عادلانه بین سهامداران تقسیم شود. تصمیم‌گیری برای توزیع سرمایه مازاد در هرکدام از این بخش‌ها توسط مدیر مالی شرکت اتخاذ می‌گردد.